Shine in Berlijn

Al kom ik jaarlijks minimaal een keer in Berlijn, ieder bezoek word ik verrast door wat deze geweldige stad te bieden heeft, leer ik meer over de geschiedenis, de cultuur, de subculturen. Het mooiste is om een stad al hardlopend te verkennen. Dat deed ik in Berlijn al eerder, maar deze keer was wel heel speciaal. Woensdag maakte ik al hardlopend kennis met de street art van Berlijn. Kunstwerken meer dan levensgroot op muren van flats bijvoorbeeld. Die je ook vanuit de metro ziet, of waar ik al meerdere keren aan voorbij ben gelopen zonder te realiseren dat er een kunstwerk verborgen was. Maar nu hoorde ik de verhalen er achter tijdens een Night Run georganiseerd door Odlo voor internationale pers, waarbij we de nieuwe najaarscollectie Shine in the Dark mochten uittesten. Dit ging onder begeleiding van een gids, die ons alles kon vertellen over de street art in Berlijn.
Als dit artikel je te lang is… Sorry, korter wilde ik het gewoon niet maken. Maar voor de visueel ingestelden heb ik wel een kort filmpje met een sfeerimpressie.

[heading size=4 style=underline]Subcultuur[/heading]De wijk Friederichshain was de perfecte uitvalsbasis voor de Night Run. Vanaf het hotel waren we namelijk zo op het RAW-gelände aan de Ravelstraβe. Na de val van de muur is dit gebied getransformeerd van een verpauperd industrieterrein tot een kleurenpallet met de meest hippe tenten, bars en sportvoorzieningen (boulderhal Der Kegel zit hier onder andere, onlangs opende de hippe hotspot/zwembad Haubentauscher de deuren en foodmarket Neue Heimat is hier ook niet meer weg te denken). Op het eerste gezicht is het niet het meest vriendelijk ogende terrein in Berlijn, maar wie twee keer kijkt, ziet door de ogen van de kunstenaars in eens iets heel anders dan een verpauperd terrein en onheilspellende donkere of agressieve graffiti. Het zijn niet zo maar neer gekwakte kleuren over ander graffitiwerk heen. Er is respect voor elkaars art, want dat mag het genoemd worden. Het oog voor detail is verbluffend en alle kunstwerken bij elkaar vertellen even zoveel verhalen. Graffiti-gangs laten tags achter, niet om gebied af te bakenen of o te laten zien dat dit hun territorium is, maar om te laten zien dat ze ergens geweest zijn. Deel uit maken van de street art cultuur.

[heading size=4 style=underline]Street art in Berlijn[/heading]Die street art cultuur gaat terug tot aan de tijd van de Muur. Tijdens de Koude Oorlog was Berlijn verdeeld tussen Rusland, de Verenigde Staten en Frankrijk en Engeland. De Amerikaanse soldaten namen de street art mee vanuit de Verenigde Staten waar het sinds de jaren ’60 in opmars was en beschilderden de Muur aan de westzijde en uitten hiermee hun gevoelens. Dit werd door kunstenaars en Westberlijners overgenomen en de westzijde van de Muur en hoge gebouwen veranderde in een pamflet vol meningen, frustraties, uitingen over maatschappelijke ongelijkheden, politieke issues èn boodschappen aan de Ooster-Berlijners. Aan de oostzijde bleef de muur grauw, grijs beton: door de versperringen was het namelijk onmogelijk om bij de muur te komen. Tòt aan de val van de Muur in 1989. Vanaf de jaren ’90 is duidelijk de historische en politieke verandering in Europa terug te zien. Niet alleen in het oude West-Berlijn, maar juist ook in het oude Oost-Berlijn. De Muur verdween en kunstenaars verhuisden naar het oosten van Berlijn, waar veel leegstand was en een keur aan potentiele schilderdoeken. Street art verspreide zich en was dè manier om een boodschap over te brengen. Wat ooit als een illegale activiteit begon, groeide uit tot een grote business. Unesco riep Berlijn in 2006 uit tot ‘City of Design’, wat een enorme vlucht aan toeristen tot gevolg had, er worden tours georganiseerd en wellicht het belangrijkste: Berlijn is voor kunstenaars het summum om hun kunst te mogen tentoonstellen. Kunstenaars vanuit de hele wereld hebben al prachtige stempels gedrukt op de eens zulke grauwe muren.

[heading size=4 style=underline]Suspended[/heading]We lopen onder de Oberbaumbrücke door. Schuin voor ons zie ik de East Side Gallery opdoemen. Als je het hebt over street art, dan zou je denken dat dit het summum is. Maar we slaan rechtsaf, rennen dwars door een parkje en houden halt bij de muur van een grauw flatgebouw. Vanaf de straat is het nauwelijks te zien, maar de gevel is door de Romeinse Alice Pasquini in een aantal fases omgetoverd van een grauwe muur tot kunst. Haar werk kenmerkt zich door emotie, een vrouwelijke elegantie en is verfrissend.
(Warschauer Strasse, Alice Pasquini “Suspended”)

[heading size=4 style=underline]Luguber[/heading]We vervolgen onze Night Run over de Oberbaumbrücke richting de wijk Kreuzberg. Een kleurig lint van Odlo doet mensen verbaasd om kijken.
We worden nageroepen, aangemoedigd en mensen schieten voor ons aan de kant als we over de stoep aan komen stormen. De Oranienstraβe is een bruisende straat vol restaurantjes, kroegen en boetiekjes verscholen op de binnenplaatsen. En street art. Van het fleurige werk van Alice naar het lugubere werk van de Belgische ROA, die vooral bekend is om zijn dieren. Meestal dood, in vreemde houdingen, ontbonden. Zo ook hier op de kruising met de Skalitzerstraβe waar het wild aan de poten opgehangen hangen aan de dakrand. Luguber, maar prachtig in zijn details.
(Oranienstraβe/Skalitzer Straβe, ROA “Nature Morte”)

[heading size=4 style=underline]Houston…[/heading]Nog geen 200 meter verder, in een zijstraat van de Oranienstraβe, houden we een stop bij The Cosmonaut van Victor Ash uit 2007. Eén van de bekendste projecten in Berlijn en onmisbaar vanuit metrolijn U1. Het is een van de grootste stencil schilderingen van de wereld en ook een van de bekendste van Berlijn.
(Mariannenstraβe, Victor Ash “The Cosmonaut”)

[heading size=4 style=underline]One Wall in Berlijn[/heading]We lopen verder over de Oranienstraβe en komen, met een klein omweggetje langs een tag op een onmogelijke plek, bij de Prinzenstraβe.
Hier zijn we getuige van een project in de maak. Het collectief Urban Nation is wereldwijd actief en stelt middels haar projecten onder de noemer “One Wall” sociaal maatschappelijke issues aan de kaak. Daar hebben omwonenden grote inspraak in, het zijn ten slotte ‘hun’ muren en zij moeten er tegen aan kijken. Niet alleen wordt op deze manier een dialoog met bewoners, van vaak sociaal zwakkere wijken, gestart, maar is dit vaak ook aanleiding tot veranderingen in de wijk, die door bewoners zelf geïnitieerd worden. Er komt vanuit Urban Nation geen geld aan te pas: zij ontvangen geen vergoeding, maar betalen zelf ook niet. Zijn er financiën mee gemoeid, dan worden deze vaak door lokale bedrijven gedragen. Stukje van sociaal ondernemerschap.
Wij zijn getuige van een project van de kunstenaars Wes21 en Onur. De grove contouren zijn al op de muur uitgezet en met twee hoogwerkers zijn ze bezig met het inkleuren. Duidelijk is te zien dat er verschillende technieken en materialen gebruikt worden.
Rollers voor de muurverf, maar ook de onvervalste graffiti komt er aan te pas. In ongeveer 10 dagen tijd wordt een complete muur van een flatgebouw van grauwe muur omgetoverd tot maatschappelijke boodschap. In dit geval de wordt de consumptiemaatschappij bekritiseerd.

The absurd story of a very hungry caterpillar eating its way through its own home destroying it one greedy bite at a time and finally when realizing the fatal result of its actions it is already drifting surrounded by space junk toward its inevitable demise ….a different and super detailed painted look at the current state of the world and its inhabitants – a metaphor created by Wes21 and Onur.

(Prinzenstraβe, Wes21 en Onur “Sweetest Sin”, foto hieronder van Prince Boogie na afronding van het project)

[heading size=4 style=underline]East Side Gallery[/heading]Ondertussen is het gaan regenen en is de temperatuur flink gedaald. Wat ons niet zo verkeerd uitkomt, want gedurende de dag was het ruim 20 graden en hier staan we in onze Odlo wintertenues! Maar de jasjes, die we collectief om de middel droegen, worden nu aangetrokken. Vanuit Odlo worden ineens taxi’s aangerukt. De Night Run wordt vanwege de regen en de tijd die vrolijk doortikt gestopt, want er staat ons op een andere locatie nog iets te wachten. Lekker warm in de taxi passeren we alsnog de East Side Gallery. In 1990 werd ruim een kilometer van de Muur aan de oostzijde beschilderd door ruim 100 kunstenaars. Vrijheid is het steeds terugkerende thema in de tientallen kunstwerken. Dat er bekladderaars zijn die vrijheid wel heel letterlijk nemen heeft er toe geleid dat veel werk verpest is. Ondanks een uitgebreide renovatie enkele jaren geleden kunnen sommigen het niet laten de werken onder te klodderen.
 (Mühlenstraβe, diverse artiesten “East Side Gallery”)

[heading size=4 style=underline]Lekker plakken[/heading]We arriveren bij een oud gebouw. Het is de Teppichfabrik en via allerlei tussendoortjes worden we naar binnen gevoerd. Een oud trappenhuis, mysterieus verlicht, en de muziek leiden ons naar een grote ruimte op de tweede verdieping. Mijn blik wordt meteen naar de achterzijde van de zaal getrokken. Hier zijn de drie kunstenaars van Klebebande bezig de laatste hand te leggen aan een wall painting. Al kun je het niet echt een schilderij noemen. Ze werken met tape, in dit geval neon tape dat oplicht in black light. Een surrealistische Alexanderplatz is het resultaat.Ondertussen worden de hapjes klaargezet en kunnen we nog heerlijk nagenieten, voordat we toch weer richting hotel moeten. Nog een paar kilometers door de straten van Berlijn, waarbij de Shine in the Dark collectie in het schemerlicht nu goed tot zijn recht komt. Ik dribbel achter het groepje aan. Genietend van iedere pas die ik zet door de straten van Berlijn. Ik heb weer van je genoten Berlijn. Dank je wel Odlo! En ook speciale dank aan Veronique en Peter voor de twee übergezellige dagen!

Foto’s: Stefan Haehnel/Odlo