Sprintkoninginnen #leesvoer

De Nederlandse atletiek staat meer dan ooit in de (inter)nationale belangstelling. Helemaal met de fenomenale sprinttijden van Dafne Schippers. Zij mag zich in het rijtje van sprintkoninginnen scharen. Kees Kooman blikt in zijn gelijknamige boek terug naar de ontwikkeling van de Nederlandse sprint, waarbij de dames de hoofdrol hebben.

[heading size=4 style=underline]Sprintkoninginnen[/heading]De Olympische Spelen van Rio zijn voorbij. En wat waren ze fantastisch! Eén van de hoofdrollen was weggelegd voor Dafne Schippers. Na Fanny Blankers-Koen weer een medaille voor de Nederlandse sprintdames. Kees Kooman belicht in zijn boek Sprintkoninginnen de geschiedenis van de Nederlandse sprintsport door vrouwen. Geen weg zonder kuilen en obstakels: de damessprint heeft zich moeten ontwikkelen vanuit de kinderschoenen, waarbij nog raar werd opgekeken als er een vrouw over de atletiekbaan rende. Vrouwen en hardlopen. In het vooroorlogse Nederland was dat niet normaal.

[heading size=4 style=underline]Vooroorlogse pioniers[/heading]Vanaf dat vrouwen mogen deelnemen aan de Olympische Spelen heeft de vrouwensport een enorme groei doorgemaakt. De, toen jonge meiden, voor de 100m en 4x100m Klaver, Dalmolen, Aalten en Du Mee en ‘de eerste vrouw onder de 12 seconden’ Schuurman reizen in 1932 af naar Los Angeles. Hoge verwachtingen om op deze Spelen te presteren. Ook al werd het sporten door vrouwen maar lauwtjes ontvangen en werden deze pioniers met een scheef oog aangekeken. Het is crisis en de coach van de jonge sprintsters kan om bezuinigingsredenen niet mee Naar de Olympische Spelen. Geen ervaring, geen aansturing, te weinig training, te veel eten, te veel plezier: de ontgoocheling is groot als alle Nederlandse sprintsters medailleloos terugkeren naar Nederland. Maar de toon was gezet. De damessprint is niet meer weg te denken uit de Nederlandse sport.

[heading size=4 style=underline]De rol van Fanny[/heading]1936. De Spelen van Berlijn. Vorige week kon je al een ander boekreview lezen over deze bizare Spelen (1936: Wij gingen naar Berlijn), die door Hitler werden gebruikt voor politieke propaganda. Hij was de eerste, maar niet de laatste, die de Spelen gebruikte voor een politiek doel of statement. De Spelen van 1936 vormden nog een keerpunt. Vrouwensport maakte een groei door. Alles om voor de winst? Mannen verkleed als vrouwen, hermafrodieten, doping. Al kwamen de meeste zaken pas jaren later aan het licht. De geruchten waren er al wel. In dit Olympische debuteert multi-talent Fanny Koen in een internationaal deelnemersveld. Ze is pas een jaar met atletiek bezig. Talent en hard werken zijn key voor succes. Maar achter dat succes van Fanny stond ook een man, Jan Blankers. Niet alleen haar trainer, maar al snel ook partner.
De oorlog breekt uit en neemt andere normen en waarden met zich mee, waar de ‘lol van de topsport’ niet in past. Fanny en Jan trouwen in 1940 en zoals het in die tijd gaat, zou het daarna uit zijn met de sport en zou het gezinsleven aanvangen. Althans, dat werd veronderstelt. Maar Fanny laat zich niet in het keurslijf duwen. Atletiek is in de oorlogsjaren ongekend populair en Fanny weet in die jaren vele nationale en vier wereldrecords te verbeteren. Met haar uitzonderlijke keuzes (voor die tijd) in het leven wordt ze het symbool van de emancipatie van de sportvrouw. De vliegende huismoeder haar bijnaam. Grote faam verwerft ze op de Spelen van Londen in 1948, waar ze vier keer goud wint. Moeder van twee kinderen en eigenlijk al gestopt met topsport. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan.

[heading size=4 style=underline]Wereldrecord[/heading]Een sprong in de tijd, naar de Olympische Spele in Mexico in 1968. Nog voor de estafette 4 x 100 meter is gelopen, zelfs nog voordat de sprintsters op het vliegtuig zitten, zijn deze Spelen al spraakmakend. Wil Westphal, de coach, die van de individuele sprintsters met eigen karaktertrekken een goed geoliede samenwerkende machine weet te maken, komt niet opdagen. Een flinke onenigheid de avond er voor met vertegenwoordigers van de Atletiekunie leidde tot een onoverkomelijk verschil. De gefrustreerde meiden herpakken zich door in de halve finale een wereldrecord te lopen (die 25 jaar later pas door de IAAF wereldkundig wordt gemaakt), door hun uitmuntende wisseltechniek. Hierbij hadden ze een groot voordeel ten opzichte van de snellesprintkwartetten uit onder andere de Verenigde Staten en Cuba. Dat wereldrecord werd overigens in de finale door de VS al weer verbroken. Maar even, héél even, was het wereldrecord in handen van Mieke, Corrie, Truus en Wilma.

[heading size=4 style=underline]Nelli tegen de rest[/heading]Het duurt tot de jaren ’80 voordat het volgende sprintkanon in Nederland succes behaalt. Nelli Cooman en Els Vader voeren de nationale top aan. Twee tegenpolen, maar groot respect naar elkaar toe. En naar de sport. Terwijl de kwalificatie-eisen door het NOC steeds scherper worden gesteld door de onmenselijke (lees: door doping) gelopen tijden door onder andere Amerikanen en Oost-Europeanen. Daarnaast beschikte Nederland nog niet over de indoor trainingsaccommodaties, zoals we ze nu kennen. Tot overmaat van ramp wordt de Nederlandse atletiek overheerst door onderlinge ruzies en onenigheden tussen coaches, bestuursleden en halen atleten onderling ook het bloed onder elkaars nagels vandaan. En dan een team vormen voor de 4 x 100m? Een medaillekans op papier, maar tijdens de Olympische Spelen in Seoul werd deze kans niet verzilverd. Iedereen was te veel energie kwijt aan al dat geruzie. Nelli sluit haar carriere af met een veelheid een Nederlandse, Europese en Wereldtitels, maar een Olympische titel blijft uit.

[heading size=4 style=underline]Dafne’s gouden droom[/heading]Dichter bij het heden. Dafne Schippers maakt haar entree in het internationale atletiek. Na een jeugdtitels in de meerkamp zal ze moeten gaan kiezen uit de meerkamp of de sprint om te kunnen excelleren. Een keuze tussen hart en verstand, zoals ze zelf zegt. Sprintkoninginnen is verschenen in het voorjaar van 2016, met de Olympische Spelen nog voor de boeg. Hoe traint dafne hier naar toe, wat gaat er in haar om? Haar zilveren Olympische medaille was op het moment van publicatie van het boek nog een gouden toekomstdroom, wat resulteerde in een enorm teleurgestelde Dafne na haar optreden op de 200m. Maar wie dit boek leest, begríjpt nu waar deze reactie vandaan komt. Enorm mooi om Dafne iets beter te mogen leren kennen. En die gouden toekomst? Die ligt voor haar voeten.

[heading size=4 style=underline]Conclusie[/heading]Sprintkoninginnen gaat in een langgerekte sprint door de geschiedenis van de Nederlandse sprintdames. Het vooroorlogse pionieren lag ten grondslag aan de grote succesen van onder meer Fanny Blankers-Koen en Dafne Schippers. Zo eens in de zoveel decennia ontpopt zich een sprintkoningin op het tartan. De openahrtige gesprekken die Kees Kooman voerde tijdens de interviews met deze sprintkoninginnen en hun naasten, ontlokte mooie en bijzondere anekdotes welke een diepe indruk achter laten en een goed beeld geven van de tijdsgeest van weleer en nu.
Het boek Sprintkoninginnen is verkrijgbaar voor € 19,95 bij de boekhandel en Bol.com.