Weekly Queeste #7 Sporten en pijnstillers

In mijn Weekly Queeste ga ik wekelijks op zoek naar antwoorden op brandende vragen. Wie zich op social media bevindt kan het niet ontgaan zijn dat er afgelopen week weer een pittige discussie is gevoerd waarbij sporten en het gebruik van pijnstillers de aanleiding was. Wat mij opvalt is dat ongelooflijk veel lopers en sporters in het algemeen niet weten wat de gezondheidsrisico’s zijn van het gebruik van pijnstillers tijdens het sporten.

[heading size=4 style=underline]De Queeste[/heading]Tijd om eens een nader onderzoekje te doen naar sporten en pijnstillers en het effect er van op het lichaam van een sporter. Want wat is pijn eigenlijk, wat doet een pijnstiller, wat voor effect hebben pijnstillers op een lichaam dat actief is en wat voor gevolgen kan dit hebben? Nogal wat vragen met verrassende en verontrustende antwoorden, maar een must know voor iedere sporter!

[heading size=4 style=underline]Wat is pijn?[/heading]Als je pijn ervaart in je lichaam is er iets aan de hand. De International Association for the Study of Pain (IASP) definieert pijn als volgt:

“een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging of die beschreven wordt in termen van een dergelijke beschadiging”.

Er wordt dus gesproken van een lichamelijke (somatische) als een psychocognitieve (mentale) pijn. Ik beperkt me in dit artikel tot de lichamelijke pijnklachten en niet tot hoe pijn ervaren wordt.

Pijn is een signaal van het lichaam om aan te geven dat er schade aan het lichaam plaatsvindt. Dit signaal wordt afgegeven om (verdere) beschadiging van weefsels te voorkomen. Bij sporters kun je specifiek denken aan pijn bij een blessure. Acute pijn ontstaat bijvoorbeeld bij een verzwikking van de enkel, terwijl chronische pijn ontstaat door onder andere overbelasting. Over het algemeen is acute pijn beter behandelbaar dan chronische pijn. Er is een duidelijke relatie tussen de schadelijke prikkel (in dit voorbeeld een misstap) en de pijn. Daarnaast is de pijnprikkel die de verzwikking teweeg brengt een waarschuwingssignaal. Bij chronische pijn duren de klachten al langer, waardoor de waarschuwende functie reeds verloren is gegaan.

Je ervaart pijn doordat je zenuwstelsel signalen via het ruggenmerg naar de hersenen stuurt en registreert als ‘pijn’. Hiervoor zijn de nociceptoren in bepaalde zenuwuiteinden verantwoordelijk. Gelijkertijd worden in het gebied waar weefsels zijn beschadigd chemische stoffen afgescheiden, de prostaglandines. Die stoffen helpen de pijnsignalen te versterken, zodat je hersenen de pijn registreren. Pijn is dus een tweeledig signaal om jezelf in bescherming te nemen. Pijn geeft aan dat de aangetaste plek ontzien en zo nodig behandeld moet worden. Met een blaar is dit natuurlijk makkelijk: na een paar dagen doorprikken, leegdrukken, ontsmetten en de huid laat vanzelf een keertje los. Bij een sportblessure, die er in ontelbare vormen en maten zijn, wordt het een ander verhaal.

[heading size=4 style=underline]NOOOOOO!!!![/heading]Blessures zorgen er voor dat we langere tijd ‘uitgeschakeld’ zijn. Hang je trainingsschema maar aan de wilgen en zet maar een streep door je doel die je rood omcirkeld in je agenda had gezet. Maar daar zitten wij niet op te wachten. Het liefst trekken we zo snel mogelijk weer ons sportkloffie aan, om volle bak de trainingen te kunnen hervatten. Echter, pijn is een signaal van je lichaam dat er een beschadiging is. Een pijnstiller onderdrukt de pijn en daardoor ben je geneigd meer van je lichaam te vragen dan het op dat moment aan kan. Hierdoor rem je niet alleen je herstel, maar vererger je je blessure. Dat pijnsignaal is er juist voor om je een stapje terug te laten doen.

[heading size=4 style=underline]Pijnstillers[/heading]Een simpele manier om de pijnprikkel te onderdrukken is het gebruik van een pijnstiller. Hier heb je verschillende soorten in, waarbij paracetamol, aspirine en ibuprofen het meest bekend (en makkelijk verkrijgbaar) zijn. Daarnaast zijn er pijnstillers op basis van opium, zoals morfine en codeïne. Deze laatstgenoemde middelen vallen onder de Opiumwet en zijn daarmee in de (wedstrijd)sport verboden, dus die laat ik hier buiten beschouwing. Het moge duidelijk zijn dat als je deze middelen door een arts voorgeschreven krijgt je echt uit de roulatie (lees: niet aan het sporten) bent.

Er kan een onderverdeling gemaakt worden in soorten pijnstillers, die vrij op de markt te verkrijgen zijn:
Paracetamol is goed bruikbaar is als zelfzorgmiddel bij de meeste soorten van pijn bij ‘kleine’ kwaaltjes, werkt pijnstillend en koortsverlagend, heeft bijna geen bijwerkingen en is vriendelijk voor de maag.

Onder de groep NSAID`s (niet-steroïde ontstekingsremmende middelen) vallen pijnstillers die naast pijnstillend en koortsverlagend werken ook ontstekingsverschijnselen afremmen. Onder deze groep vallen aspirine, ibuprofen, nurofen, voltaren, naproxen, etc. Deze groep medicijnen remt de aanmaak van prostaglandines. De chemische stof die niet alleen verantwoordelijk is voor het versterken van het pijnsignaal richting de hersenen, maar ook zorgt voor bescherming van de maagwand (remmen van de zuurafgifte) en regulatie van de bloedstroom van en naar de nieren. Enkele bijwerkingen zijn mogelijke misselijkheid, maag- en darmklachten, nier- en leverfalen. Daarnaast heeft het invloed op de bloedstolling. Hartpatiënten wordt afgeraden ontstekingsremmers te slikken omdat het slecht samen gaat met ACE-remmers en beta-blockers met mogelijk hartfalen tot gevolg.

Omdat blessures vaak gepaard gaan met een ontstekingsreactie in het lichaam (bijvoorbeeld overbelastingsklachten), gebruiken sporters voornamelijk pijnstillers uit de NSAID groep, de ontstekingsremmers.

[heading size=4 style=underline]Topsporters en pijnstillers[/heading]Gebleken is dat tijdens de Olympische Spelen van 2000 in Sydney een kwart van de atleten ontstekingsremmers gebruikten en in 2010 wees onderzoek van de NOS uit dat ruim 25% van de Nederlandse profvoetballers regelmatig pijnstillers slikt. Het kunnen presteren, ondanks een blessure, staat hierbij vaak voorop. Ongeacht de risico’s die ontstekingsremmers tot gevolg kunnen hebben. Het gebruik van pijnstillers tijdens wedstrijden wordt vaak gezien ‘als normaal’ en ‘iedereen doet het’. Topsporters balanceren op het randje van overbelasting en duikelen daar wel eens overheen. Om toch met de top mee te kunnen en niet een heel seizoen aan de kant te zitten zijn pijnstillers een makkelijk verkrijgbaar en legaal middel.

De stap naar een volgende middel, doping, wordt dan een stuk kleiner. Want pijnstillers zorgen er dan wel voor dat de pijnprikkels worden onderdrukt, ze zorgen er niet voor dat je beter gaat presteren. Uit steeds meer verschilellende sportdisciplines wordt de afschuw tegen dopinggebruik geuit. Een voorbeeld is de wielersport die jarenlang gekenmerkt werd door dopingschandalen. Nu zijn het de sporters zelf die het tij willen keren. Zij willen een schone sport, waarbij ook het gebruik van pijnstillers gedurende wedstrijden niet passen. Nederlandse wielrenners ondertekenen  sinds korte tijd een overeenkomst waarin ze zich conformeren aan het pijnstillervrij rijden van koersen en maken zich er hard voor dat topsport ook bedreven kan worden zonder doping en ook zonder pijnstillers.

Het onderdrukken van pijnprikkels door pijnstillers heeft voor veel topsporters nog een nadelig gevolg. Veel topsporters hebben hun carrière vroegtijdig moeten beëindigen, omdat blessures verergerden, doordat ze veelvuldig pijnstillers gebruikten tijdens trainingen en wedstrijden. Tegenwoordig worden steeds meer vraagtekens gezet bij de vroegtijdige dood van een flink aantal atleten door hartfalen, dat mogelijk veroorzaakt werd door het gebruik van ontstekingsremmers (zie ook verderop in het artikel).

[heading size=4 style=underline]Risico’s[/heading]Het is niet bewezen dat pijnstillers een positief effect hebben op sportprestaties. Sterker nog, het gaat het herstel tegen. Doordat je geen of minder pijn hebt, ben je geneigd langer en intensiever (door) te trainen dan zonder het gebruik van pijnstillers. Je brengt je lichaam alleen maar meer schade toe.

Daarnaast blijkt het regelmatig vooraf en tijdens de inspanning gebruiken van ontstekingsremmers zelfs het trainingseffect teniet te doen. Zowel je uithoudingsvermogen, als je spieropbouw en spiermassa ondervinden een negatief effect bij het regelmatig gebruik van ibuprofen, is uit studie gebleken (onderzoek Machida M, Takemasa T. 2010. Ibuprofen administration during endurance training cancels running-distance-dependent adaptations of skeletal muscle in mice).

Het gebruik van ontstekingsremmers en intensief sporten hebben een negatieve werking op je ingewanden. Eiwitten ‘lekken’ tijdens een intensieve inspanning van je ingewanden de bloedbaan in. Onder normale omstandigheden zijn de bloedwaarden snel weer normaal. De combinatie van intensief sporten en het gebruik van ibuprofen vergroot het lekken en vergroot daarmee de kans op schade aan de ingewanden. Bacteriën en spijsverteringsenzymen kunnen vanuit de ingewanden de bloedbaan in lekken en infecties veroorzaken (onderzoek Dr. Kim van Wijck van het Orbis Medical Center in Sittard).
De kans op maag- en darmklachten, maagbloedingen en nierfalen zijn een mogelijk gevolg van het gebruik van ontstekingsremmers in combinatie met inspanning.

In 2006 deed de Deense televisiemaker Miki Mistrati uitgebreid onderzoek gedaan naar het verband tussen de dood van tientallen jonge voetballers door hartfalen en het gebruik van ontstekingsremmers. Hij maakte de documentaire “With death on the pitch”.  Het is niet wetenschappelijk bewezen dat de dood van al deze voetballers, die allen een (lichte) blessure hadden en hiervoor regelmatig ontstekingsremmers slikten, veroorzaakt wordt door het slikken van deze pijnstillers. Opmerkelijk is het wel…

Wil je meer weten over achterliggende onderzoeken en de bijbehorende horrorverhalen?
Maagbeschadigingen onder fietsers bij inspanning
Hartstilstanden en topsport

[heading size=4 style=underline]Wanneer wel?[/heading]Ok, nu moeten we niet meteen op hol slaan en alle pijnstillers inleveren bij de apotheek. Zoals met alles: gebruik het met mate en op een verantwoorde wijze. Het gebruik van een ontstekingsremmer ná de inspanning kan juist weer voordelen met zich meebrengen:
– Inname van ibuprofen na de inspanning kan een gunstig effect op de botdichtheid hebben.
– Kortstondig gebruik van ibuprofen na de inspanning heeft geen negatief effect op de spiermassa en spierkracht.
– Wie zich blesseert kan na de training een pijnstiller nemen om de ontsteking en zwelling te verminderen.
– Een pijnstiller kan de spierpijn verzachten (niet de opgelopen spierschade die de spierpijn veroorzaakt!).

Iets gelezen wat niet klopt, of heb je nog een aanvulling? Vul me aan! Graag zelfs! Want mijn queeste is ook voor mij een zoektocht (en erg leerzaam!).

[heading size=4 style=underline]Oproep![/heading]Voor mijn Weekly Queeste ben ik altijd op zoek naar vragen. Een queeste in een queeste zeg maar. Heb jij een vraag waar je echt niet uitkomt? Wil je weten hoe je sneller kunt worden op een 5 kilometer, hoe je moet toe trainen naar een halve marathon, wat je nu beter wel en niet kan eten in de ochtend voor een wedstrijd, hoe je je het beste kunt kleden bij diverse weersomstandigheden, of je met een kater wel of niet moet gaan hardlopen, wat je doet tegen startkak, hoe je een push up kunt leren of die verrekte double unders? Stuur dan je vraag in! Geen vraag is te gek of te dom. Voor jou ga ik op zoek naar het antwoord. Jouw vraag wordt mijn queeste en voor jou ga ik door water en vuur. Of modder. Voor het antwoord ga ik de strijd aan, het avontuur tegemoet, of ren ik gillend weg. Wie weet zie jij vervolgens jouw vraag mèt mijn antwoord in woord en beeld (o… ooo…) terug op RunAndreaRun.nl! Stuur je vraag in via het contactformulier met als onderwerp “Queeste” en vergeet je naam en mailadres niet.